Rosemarijn Milo geeft met een biografie over haar oma, Augusta Fransica Maes (Guusje), een interessant kijkje in het leven van een gewone vrouw ten tijde van de vorige eeuwwisseling. Ze was geen zakenvrouw zoals Lydia Oorthuis in De Kaasfabriek van Simone van der Vlught en ook geen verpleegster voor soldaten die tijdens de Eerste Wereldoorlog gewond zijn geraakt. Ze is een jongedame die haar eigen leven wil leiden en haar eigen keuzes wil maken in een tijd waarin vrouwen niet meer dan tweederangs burgers waren.
Hoofdplaat
Guusje wordt als vijfde kind in het Zeeuws-Vlaamse Hoofdplaat geboren. Het is 1891 en haar ouders hebben een klein hotel: Het Wapen van Zeeland. Het verhaal begint op Guusjes 21e verjaardag, met een brief aan haar vriendin Agaath. Het hele boek is opgebouwd aan de hand van brieven die Guusje heeft geschreven. Ze zijn gericht aan haar moeder, haar aanstaande echtgenoot, maar vooral aan de in Frankrijk wonende Agaath.
In eerste instantie vertelt Guusje aan Agaath over haar leven in Hoofdplaat. Haar zussen Virginia en Emma, haar werk in het hotel en haar oudere broer Victor die met zijn vrouw een dochtertje heeft gekregen.
Maar al snel vertrouwt ze haar vriendin toe dat ze een man heeft ontmoet, de 31-jarige Karel Hamer uit Nijmegen. Hij is handelsreiziger in tabakswaren en tijdens zijn zakenreis door Zeeuws-Vlaanderen werd hij op slag stapelverliefd op Guusje.
Trouwen of niet?
Guusje vindt Karels aandacht erg interessant en gaat er maar al te graag op in. Het kleine Hoofdplaat op het Zeeuwse platteland heeft haar altijd benauwd en dit is haar grote kans om naar een grote stad te verhuizen en een echt leven te gaan leiden.
Het fenomeen trouwen is voor Guusje alleen wel een twijfelpunt. Als groot bewonderaar van Aletta Jacobs heeft ze moeite met het feit dat ze bij haar trouwgeloften gehoorzaamheid aan haar man dient te beloven. Bovendien weet ze niet eens zeker of ze wel kinderen wil. Ze heeft ambities, ook al weet ze nog niet zeker wat die ambities dan zijn.
Ze komt erachter dat er middelen zijn om zwangerschappen te voorkomen en aangezien ze inmiddels flinke kriebels voor de lieve Karel heeft, besluit ze op zijn aanzoek in te gaan. Meteen na hun bruiloft in haar ouders hotel verhuizen ze naar Karels statige huis in Nijmegen.
Geen rozengeur en maneschijn
Het leven als getrouwde vrouw blijkt voor Guusje in de praktijk tegen te vallen. Karel is veel op reis en ze kent helemaal niemand in Nijmegen. Hierdoor brengt ze haar dagen in eenzaamheid door. Als ze na contact met een lokale hoedenmaakster in opdracht bijzondere hoeden mag gaan ontwerpen, wordt Karel boos.
“Ik heb Karel verteld van mijn bezoek aan die winkel en gezegd dat ik er erg veel zin in heb om voor de hoedenmaakster ontwerpen te gaan maken. Hij weet echt wel dat ik me eenzaam voel en iets nodig heb dat ik graag doe om mijn dagen te vullen. Hij zou het dus moeten begrijpen. Maar nee, hij vond dat hij het me kan verbieden en dat ik mij daarbij heb neer te leggen. Hij zei me dat ik zonder zijn toestemming niets kan ondernemen en zelfs het beetje geld dat ik zou kunnen verdienen bij hem moet inleveren. Tot mijn eigen stomme verbazing heb ik gereageerd als een tijgerin en hem toegebeten dat ik een volwassen vrouw ben met eigen wensen en ideeën en gerespecteerd wil worden door mijn echtgenoot. Ik bleek hem daarmee helemaal van zijn stuk te hebben gebracht. Hij kon alleen maar uitbrengen dat het altijd zo geweest was en dat hij niemand kende die daar anders over dacht. Nou, dan moest hij er maar aan wennen dat zijn vrouw het anders wilde en erop stond een beetje zelfstandigheid te hebben en te houden.”
Als dan ook nog blijkt dat Guusje zwanger is, voelt ze zich nog meer bekneld. Hoewel ze zich verheugt op het kind, wil ze ook zo dolgraag een eigen leven leiden waarbij ze niet continu in het beeld van het standaardplaatje van die tijd wordt geduwd.
Een prachtig eerbetoon
Rosemarijn is tot in de kleinste details in het leven van haar grootmoeder gedoken, en ondanks dat ze erg weinig concrete informatie had, is daar een prachtig eerbetoon uit voortgekomen. Het boek laat niet alleen het tijdsbeeld van de vorige eeuwwisseling zien, het is ook een rijke schets van wat er van vrouwen in die tijd werd verwacht.
Het verhaal staat ook bomvol leuke feitjes. Zo kon het neutrale Nederland tijdens De Eerste Wereldoorlog geen mosselen naar de oorlogvoerende landen uitvoeren en stimuleerde de overheid het eten van mosselen onder de Nederlandse bevolking. De regering verspreidde zelfs mosselrecepten. Dat was voor Guusje natuurlijk niet nodig, als Zeeuws-Vlaamse was ze dol op mosselen.
Uiteindelijk worden Guusjes dromen haar fataal en de specifieke reden daarvan is heel lang geheim gebleven. Met het boek krijgt Guusje eindelijk een stem en ik weet zeker dat ze heel wat rechter op haar wolkje in de hemel zou gaan zitten als ze hiervan wist.
Geen reacties